روش هاي تشخيصي مولكولي در باکتری شناسی

روش هاي مولكولي به علت دارا بودن سرعت بالا جايگاه ويژه اي در تكنيك هاي تشخيصي نوين دارند. كاربرد اين تكنيك ها در بيماري هايي مانند مننژيت از اهميت خاصي برخوردار است و در بعضي از مراكز آزمايشگاهي جزء روش هاي تشخيصي تكميلي در كنار ساير آزمايش هاي روتين انجام مي شوند.

اصول تشخيص در روش هاي رايج, براساس خصوصيات فنوتيپيك مايكوباكتريوم ها استوار است ولي محور اصلي تشخيص در روش هاي مولكولي, ويژگي هاي ژنتيكي ميكروارگانيسم ها مي باشد. با استفاده از اين روش ها، امكان تشخيص سريع بيماري هاي سل، جذام و مايكوباكتريوزها بوجود مي آيد. مطالعات ژنتيكي در ميكروب شناسي با هدف بررسي ارتباط ژنتيكي و ميزان قرابت ميكروارگانيسم ها شروع شد. مهمترين مشكل در اين زمينه, نحوه تكثير اسيدهاي نوكلئيك بود. بدين منظور سيستم هاي متعددي براي تكثير اسيدهاي نوكلئيك در شرايط آزمايشگاهي بسط و توسعه يافت كه در مجموع به 3 گروه تقسيم مي شوند و عبارتند از: سيستم هاي تكثير هدف, سيستم هاي تكثير كاوشگر يا پروب و سيستم هاي تكثير سيگنال.

سيستم هاي تكثير هدف

در آزمايشگاه ميكروب شناسي, بهترين و متداول ترين روش كاربردي به منظور تشخيص، تعيين هويت، مقاومت دارويي و تحقيقات اپيدميولوژيك استفاده از سيستم هاي تكثير هدف مي باشد. در اين سيستم ها, مولكول هدف يعني DNA يا RNA ميكروارگانيسم بطور آنزيماتيك تكثير يافته و همانند سازي مي شود. روش انتخابي در تكنيك هاي مختلف تكثير هدف, واكنش زنجيرة پليمراز (Polymerase Chain Reaction) است.

سيستم هاي تكثير كاوشگر يا پروب

در اين سيستم ها، تعداد مولكول هاي كاوشگر (پروب) افزايش مي يابد. بدين ترتيب كه در صورت وجود ژنوم ميكروارگانيسم هدف در نمونه، پروب به آن متصل شده و امكان تكثير آن فراهم مي گردد. در غيراينصورت اتصالي بين ژنوم هدف بوجود نمي آيد و درنتيجه تكثير پروب ممكن نمي شود. از اين سيستم ها مي توان به واكنش زنجيرة ليگاز (Ligase Chain Reaction) اشاره كرد.

سيستم هاي تكثير سيگنال

در اين سيستم ها، سعي بر تشديد سيگنال است. بدين منظور از طريق ازدياد اتصال مولكول هاي گزارشگر (Reporter) به پروب, سيگنال را افزايش مي دهند يا شدت سيگنال را در هر مولكول گزارشگر متصل به پروب تشديد مي كنند. در ادامه این بحث PCR را شرح خواهیم داد.